Apelujemy o przesunięcie głosowania, dalsze prace nad nową uchwałą najmową na poziomie Komisji Rozwoju Gospodarczego i Cyfryzacji Rady Miasta, a także o przeprowadzenie szerzej zakrojonych konsultacji społecznych dotyczących tego projektu.

Porównujemy dwa niedawne procesy konsultacji: Strategiczne dokumenty dotyczące miejskiej polityki mieszkaniowej w perspektywie do 2030 (bez wątpienia istotne, niemające jednak bezpośredniego wpływu na aktualną sytuację lokatorów i praktykę działań organów odpowiedzialnych za realizację celów miejskiej polityki mieszkaniowej) konsultowano przez wiele miesięcy. Natomiast tak kluczowy dokument jak uchwała w sprawie zasad wynajmowania lokali wchodzących w skład mieszkaniowego zasobu miasta stołecznego Warszawy był konsultowany jedynie w ramach Branżowej Komisji Dialogu Społecznego, do tego przez stosunkowo krótki czas. Nie rozumiemy, skąd ta dysproporcja.

1. Uwagi ogólne

Głównym celem aktualnie obowiązującej uchwały najmowej¹ jest ograniczenie liczby osób kwalifikujących się do otrzymania pomocy mieszkaniowej od Miasta. Mają temu służyć rygorystyczne kryteria uzyskania mieszkania z zasobów Miasta. Takie podejście ma uzasadnienie praktyczne: przy stosowaniu rygorystycznych kryteriów liczba osób kwalifikujących się do skorzystania z pomocy miasta jest stosunkowo niewielka i w efekcie adekwatna do aktualnej wielkości miejskiego zasobu mieszkaniowego, Co więcej, miasto będzie mogło wskazywać relatywnie niewielkie kolejki do mieszkań znajdujących się w miejskim zasobie i … argumentować, że w takim razie nie ma potrzeby kierowania istotnych środków finansowych w rozwój polityki mieszkaniowej.

Jest to niesprawiedliwe, ponieważ pozbawia możliwości skorzystania z pomocy miasta wiele osób, które nie posiadają zdolności płatniczej do zakupu mieszkania na własność czy do wynajmowania mieszkania po stawkach rynkowych. Takie podejście utrudnia też rzetelną ocenę rzeczywistego poziomu zapotrzebowania na mieszkania z miejskiego zasobu lokalowego. Czyżby Miasto dążyło do tego, żeby o mieszkanie komunalne mogły ubiegać się wyłącznie osoby na granicy minimum egzystencjalnego? Takie osoby powinny otrzymywać pomoc w postaci mieszkań socjalnych, natomiast mieszkania komunalne na wynajem powinny być przyznawane innej grupie: osobom, których zarobki nie wystarczają na wynajem mieszkania za stawkę rynkową. Zdaniem Miasta potrzeby mieszkaniowe osób niekwalifikujących się do ubiegania się o mieszkanie komunalne mogą być zaspokajane przez TBS-y – takie podejście mogłoby być zasadne, ale tylko przy dalej idącym podwyższeniu kryteriów dochodowych dotyczących mieszkań komunalnych.

Nowa uchwała niestety nie rozwiązuje żadnego z wyżej opisanych problemów, natomiast zawiera kilka pozytywnych zmian: podwyższenie kryteriów dochodowych oraz wprowadzenie regulacji adresowanych do lokatorów zamieszkujących dawne mieszkania zakładowe czy punktów pierwszeństwa uzależnionych od stopnia niepełnosprawności.

2. Kryterium metrażowe

Aktualnie obowiązujące kryterium metrażowe wyznaczone na pułapie 6 m kw. sprawia, że pomoc mieszkaniową od Miasta mogą otrzymywać tylko osoby zamieszkujące lokale skrajnie zagęszczone. W prosty sposób można to zobrazować tym, że w przypadku mieszkania o powierzchni 18 m kw. kryterium metrażowe jest spełnione dopiero w przypadku, gdy zamieszkują je cztery osoby. Przekroczenie kryterium metrażowego nawet o kilka centymetrów skutkuje oddaleniem wniosku o przyznanie mieszkania z zasobu miejskiego.

Utrzymywanie kryterium metrażowego świadczy o tym, że zdaniem Miasta osoby kwalifikujące się do otrzymania pomocy mieszkaniowej powinny nie tylko mieć niską zdolność płatniczą, ale również przebywać w bardzo zagęszczonych pomieszczaniach. Takie założenie jest niesłuszne – o przyznaniu mieszkania powinna decydować przede wszystkim sytuacja finansowa osoby ubiegającej się o mieszkanie, w dalszej kolejności jej sytuacja osobista – spełnienie kryterium metrażowego powinno co najwyżej decydować o przyznaniu priorytetu w kolejce mieszkaniowej. Wiele osób znajdujących się w trudnej sytuacji życiowej nie kwalifikuje się do uzyskania pomocy od Miasta tylko ze względu minimalne przekroczenie kryterium metrażowego (np. o kilka centymetrów) – o ile takie podejście można do pewnego stopnia zrozumieć w przypadku kryterium dochodowego (pozwala uniknąć arbitralności decyzji o przyznaniu mieszkania), o tyle w przypadku kryterium metrażowego nie ma ono już żadnego uzasadnienia.

Kryterium metrażowe powinno być jednolite i wynosić co najmniej 10 m kw. na osobę. Aktualny projekt uchwały przewiduje podniesienie kryterium metrażowego względem aktualnych 6 m kw. na osobę. Jednak dodatkowo wprowadza regulacje dyskryminujące osoby zamieszkujące lokale, w których mieszka wiele osób.

3. Kryterium dochodowe

Projektodawcy uchwały trafnie zauważyli, że aktualnie obowiązujące zasady kalkulacji kryterium dochodowego nadmiernie uprzywilejowują gospodarstwa wieloosobowe względem gospodarstw jedno- i dwuosobowych. Jednak wprowadzone w projekcie nowe regulacje idą za daleko: zbyt mocno uprzywilejowują gospodarstwa jedno- i dwuosobowe względem gospodarstw kilku i wieloosobowych. W tym zakresie popieramy uwagi zgłoszone przez Komitet Obrony Praw Lokatorów.

Nie przesądzamy o dokładnej wysokości progów dochodowych. Powinny one być przedmiotem dalszych dyskusji z organizacjami społecznymi. Uważamy, że należy znacząco podwyższyć kryteria dla osób z mieszkań zreprywatyzowanych – w momencie zwrotu budynku podmiotom prywatnym lokatorzy posiadali ważne umowy najmu zawarte z Miastem! – jak również dla osób niepełnosprawnych.

4. Przesłanki do odmowy udzielenia pomocy mieszkaniowej

Ze względu na praktykę niektórych dzielnic warto rozważyć zamieszczenie w uchwale przykładowych elementów składników majątku osoby ubiegającej się o pomoc mieszkaniową, które nie mogą stanowić podstawy do odmowy udzielenia pomocy mieszkaniowej, takich jak np. posiadanie działki rolnej o niewielkiej wartości.

5. Pomoc dla osób bezdomnych

Osobną grupą osób ubiegających się o mieszkanie są bezdomni. Do tej pory duża część urzędów dzielnic twierdzi, że mogą oni się ubiegać o pomoc mieszkaniową jedynie na terenie ostatniego miejsca zameldowania, którym bardzo często jest miejscowość inna niż Warszawa – takie stanowisko uniemożliwia bezdomnym skorzystanie z pomocy mieszkaniowej oferowanej przez Miasto. Zgodnie ze stanowiskiem Biura Polityki Lokalowej przedstawionym w trakcie konsultacji w ramach Branżowej Komisji Dialogu Społecznego ze względu na uwarunkowania ustawowe nie jest możliwe wprowadzenie możliwości złożenia przez osoby bezdomne wniosku o przyznanie mieszkania w miejscu, w którym faktycznie przebywają (co byłoby optymalnym rozwiązaniem). W świetle przepisów nowej uchwały osoby bezdomne powinny składać wnioski zgodnie z miejscem stałego pobytu lub miejscem zamieszkania (!). Takie podejście wciąż może budzić wątpliwości interpretacyjne i w efekcie doprowadzić do sytuacji, w której urzędy dzielnic wciąż będą kierowały się ostatnim miejscem, w którym osoba bezdomna była zameldowana bądź w którym zamieszkiwała.

Rozwiązaniem tego problemu powinno być po pierwsze wprowadzenie do uchwały precyzyjnej definicji stałego miejsca pobytu, która mogłaby być stosowana w przypadku wniosków składanych przez osoby bezdomne, oraz stworzenie scentralizowanej kolejki mieszkaniowej dla osób bezdomnych, co pozwoli na uniknięcie sytuacji, w której osoby przebywające na terenie dzielnic dysponujących niewielkim zasobem mieszkaniowym nie mają możliwości skutecznego ubiegania się o przyznanie mieszkania.

— Mikołaj Paja