Życie w mieście w ogromnej mierze zależy od rzeczy, których istnienie na co dzień wydaje nam się oczywiste, jak żywność, czy woda. Mieszkając w mieście często ostatni dowiadujemy się o kryzysach ekologicznych. Katastrofa klimatyczna wydaje się odległą przyszłością. Zaskakują nas ograniczenia w dostawach energii i wody oraz rosnące ceny żywności. Tymczasem nasze bezpieczeństwo żywnościowe, wodne i energetyczne zaczyna się na polach i w lasach. Adaptacja do zmian klimatu jest ważna, ale do pewnych rzeczy nie da się zaadaptować miast, działając tylko w ich granicach.

Aktywiści protestują przeciw odkrywkom

Dlatego ok. tysiąca aktywistek i aktywistów właśnie w tej chwili bierze udział w Obozie dla Klimatu (obozdlaklimatu.org) – największej akcji nieposłuszeństwa obywatelskiego w Polsce. Prostestują przeciwko kopalniom odkrywkowym węgla brunatnego pod Koninem. Podobne protesty odbywają się od kilku lat w całej Europie, m.in. „Ende Gelände” (ende-gelaende.org) w Niemczech oraz „Limity jsme my!” (limityjsmemy.cz) w Czechach.

Węgiel brunatny bierze udział w produkcji połowy energii elektrycznej i cieplnej w Polsce. Jego spalanie powoduje nie tylko zmiany klimatu.

Zanieczyszczenie powietrza

Emisje zanieczyszczeń pyłowych i chemicznych z węgla brunatnego w Polsce docierają na drugą stronę Bałtyku. Stężenie benzo(α)pirenu w Polsce jest największe w Europie – Polska jest czerwoną plamą na mapie zanieczyszczenia tą toksyną.

Kryzys wodny

Kopalnie odkrywkowe odpompowują wody gruntowe, aby móc w ogóle istnieć. Zużywają też wodę do płukania węgla. Ścieki są częściowo oczyszczane, ale sposób zarządzania wodą jest nieprzejrzysty i ukrywany przez kopalnie. Odkrywka Tomisławice przez pół roku funkcjonowała na nieważnym pozwoleniu wodnoprawnym, opartym na nieaktualnym modelu hydrogeologicznym. Efektem ich działania jest pełzająca katastrofa hydrologiczna w Polsce. Pogłębiającą się suszę, której głównymi przyczynami są kryzys klimatyczny, melioracja i uszczelnianie koryt rzek, w Wielkopolsce pogarszają odkrywki. Niektóre rzeki wyschły, np. Noteć na odcinku 8 kilometrów, a okresowo – 30 kilometrów. W okolicznych jeziorach poziom wody opada w tempie od metra do kilku metrów na dekadę. Studnie, z których rolnicy do niedawna czerpali wodę – wyschły. Wielkopolska czerpie obecnie przede wszystkim wodę głębinową.

Spadek plonów

Kryzys wodny wpływa także na jakość gleb. Kujawy od zawsze miały niekorzystne warunki wodne i glebowe, ale odkrywkowa eksploatacja węgla brunatnego do spółki ze zmechanizowanym rolnictwem powodują postępujące stepowienie i znaczne zmniejszenie plonów. W tym roku na skutek susz przewiduje się utratę nawet połowy plonów.

Wysiedlenia

Opłacalność odkrywek opiera się na płytkich złożach. Aby kontynuować eksploatację, kopalnie te wymagają poszerzania zajmowanego terenu. Węgiel jest w Polsce traktowany jak zasób strategiczny. Wszystko, co znajduje się nad złożem, w branżowym żargonie nazywa się „nadkładem”: lasy, wsie, grunty rolne i postawione na nich domy, odnawialne źródła energii, świątynie, zabytki, rezerwaty przyrody, rzeki i jeziora. To wszystko odkrywki pochłaniają zgodnie z prawem.

(źródło: Obóz dla Klimatu)

Jak działać?

Jeśli chcesz dołączyć do ruchu oporu przeciwko energetyce węglowej w Polsce i bierności władz w sprawie zmian klimatu, dołącz do ruchu klimatycznego, którego MJN jest także aktywną częścią. Dzięki współpracy warszawskich organizacji udało się doprowadzić do Warszawskiego Panelu Klimatycznego. Dzięki niemu mieszkańcy Warszawy już w tym roku zdecydują o wartościach i kierunkach polityki klimatycznej Warszawy. Trzeba też pamiętać, że im szybciej zredukujemy zużycie energii nieodnawialnej w miastach, tym szybciej odejdziemy od paliw kopalnych. Dlatego domagajmy się od zarządców naszych budynków, by jak najszybciej przeprowadzono prace termomodernizacyjne czy np. zamontowano panele fotowoltaiczne.