Ponad połowa ludności świata mieszka obecnie w miastach, do 2050 r. liczba ludności miejskiej wzrośnie prawdopodobnie do około 68%. Już ten fakt stanowi obciążenie dla środowiska miejskiego. Ponadto kryzys klimatyczny już teraz wpływa na miasta na całym świecie i wymusza nowe sposoby planowania i projektowania.

W ciągu najbliższych dziesięcioleci liczba miast narażonych na ekstremalne temperatury wzrośnie niemal trzykrotnie. Do 2050 roku w ponad 970 miastach średnie letnie temperatury będą przekraczać 35˚C. Ten wzrost ekstremalnych upałów to wielkie wyzwanie dla podstawowych usług w miastach, takich jak energia, woda i transport. Ma także decydujący wpływ na ogólny stan zdrowia i samopoczucie mieszkańców.

Ekstremalne upały w miastach są często nasilane przez efekt miejskiej wyspy ciepła (UHI – Urban Heat Island). Efekt UHI opisuje zjawisko, w którym obszar miejski jest znacznie cieplejszy niż otaczające go tereny, co jest spowodowane zwiększoną ilością powierzchni utwardzonych w miastach, brakiem roślinności i przez ciepło generowane z działalności miejskiej. Łagodzenie efektu UHI oraz tworzenie komfortowych i bezpiecznych przestrzeni publicznych musi stać się jednym z podstawowych elementów  projektowania zrównoważonych miast.

Jak to zrobić? Na te pytanie odpowiada C40 i Ramboll we współpracy z zespołem ekspertów z całego świata w poradniku „Urban Cooling Toolbox”. Przygotowaliśmy tłumaczenie tej publikacji – liczymy na to, że stanie się inspiracją dla władz Warszawy. 

ZIELONA INFRASTRUKTURA

DRZEWA

Drzewa miejskie zapewniają usługi ekosystemowe, które pomagają w zwalczaniu zjawiska UHI. Drzewa zapewniają cień, osłaniając ulice i chodniki dużymi baldachimami, które chronią przed światłem słonecznym i upałem. Drzewa zapewniają także chłodzenie, ponieważ wchłaniają wodę, a następnie oddają ją przez liście do powietrza. Jest to najskuteczniejsza metoda ograniczania upałów, zwłaszcza jeśli drzewa są sadzone w sposób, który zapewnia maksymalizację cienia.

WAŻNE!

• Nadanie priorytetu sadzeniu drzew na obszarach wrażliwych na upały
• Wybór gatunków dostosowanych do warunków klimatycznych i ich potencjałowi chłodzenia
• Zarządzanie drzewami (narzędzia cyfrowe) i pielęgnacja (we własnym zakresie lub zlecona na zewnątrz) mają kluczowe znaczenie.

ZIELONE FASADY

Zielone fasady – lub „żywe ściany” / „ogrody wertykalne” – to warstwy wegetacyjne złożone z małych roślin, trawy i/lub mchu przymocowane do zewnętrznych fasad budynków. Rośliny pnące mogą być bezpośrednio przymocowane do powierzchni budynku lub mogą być wsparte na niezależnej konstrukcji. Rośliny wyrastają z grządek ogrodowych na ziemi lub w pojemnikach zainstalowanych na różnych poziomach budynku.

WAŻNE!

• Wymaga starannego doboru gatunków i pielęgnacji
• Słona woda (np. pochodząca ze spływu wód) może zaszkodzić niektórym gatunkom w zimie
• Zielone elewacje nadają budynkom atrakcyjny wygląd, co może prowadzić do wzrostu cen nieruchomości
• Wymagają nawadniania w suchszym klimacie

NAWIERZCHNIA PRZEPUSZCZALNA (ROŚLINNA)

Zamiast tradycyjnej kostki brukowej podłoże złożone z mieszanki kamieni, kostki brukowej i roślinności umożliwia infiltrację wody na poziomie prawie ćwierć centymetra na minutę. Woda zgromadzona w gruncie może wyparować i schłodzić nawierzchnię w lecie. Przepuszczalne nawierzchnie roślinne można stosować na chodnikach, ścieżkach rowerowych, placach zabaw, parkingach, w wykopach pod drzewa.

WAŻNE!

• Porowata nawierzchnia wymaga konserwacji, zwykle corocznej.
• Roślinność musi być odporna na działanie soli i wody
• Jest wrażliwa na suszę

ZIELONE KORYTARZE

Szpalery drzew i/lub innej roślinności wzdłuż ulic lub obiektów wodnych, które stanowią ekologiczne rozwiązanie problemów związanych z miejskim upałem. Połączenie terenów zielonych w korytarze może wywołać efekt chłodzenia, dzięki powiewom wiatru.  To z kolei zmniejsza lokalnie temperaturę i wpływa na ochłodzenie otoczenia.

WAŻNE!

• Wybór drzew/roślin odpornych na suszę/lokalnych/o niskim zapotrzebowaniu na wodę
• Zielone korytarze zwiększają różnorodność biologiczną w mieście, ponieważ połączone ze sobą tereny zielone umożliwiają lepszą wymianę dzikiej fauny i flory

PODWYŻSZONE GRZĄDKI OGRODOWE

Podwyższona grządka ogrodowa to duża donica umieszczona na powierzchni lub wyniesiona ponad nią, zazwyczaj wykonana z drewna lub metalu. Podwyższone rabaty mogą być przemieszczane i zawierać dodatkowe elementy, takie jak siedziska i infrastruktura rowerowa. Oprócz zapewniania cienia i chłodzenia parą wodną, podniesione rabaty zatrzymują wodę deszczową, a w chłodniejszych miesiącach gleba może zatrzymywać ciepło słoneczne.

WAŻNE!

• Wymagają konserwacji
• Możliwość realizacji projektów angażujących społeczność lokalną
• Uwięziona woda może być ponownie skierowana do wykorzystania

NIECKI RETENCYJNE

To pogłębione, liniowe kanały, które zbierają i zagospodarowują spływy, zwykle usuwając przy tym pewne zanieczyszczenia. Są zwykle porośnięte roślinnością, ale mogą być również ściółkowane lub zaprojektowane tak, aby ograniczyć potrzebę nawadniania.

WAŻNE!

• Wymagają konserwacji
• Roślinność musi być odporna na zasolenie w miastach, w których zimą na ulicach stosuje się sól

OGRODY DESZCZOWE

Ogrody deszczowe to roślinna forma bioretencji. Zazwyczaj znajdują się na terenach niżej położonych i służą do zbierania i zarządzania spływami. Wychwytując wodę spływającą z powierzchni ziemi, ogrody deszczowe przyczyniają się także do ochładzania powietrza.

WAŻNE!

• Wymaga utrzymania
• Roślinność musi być odporna na zasolenie
• Wymaga osłaniania zimą

Czym są ogrody deszczowe

ZIELONE DACHY (intensywne)

Zielone dachy intensywne to „ogrody dachowe”, które mają głębszą warstwę gleby, dzięki czemu na dachu można umieścić duże rośliny, nawierzchnię, elementy wodne, trawniki, krzewy, a nawet drzewa. Dachy zielone intensywne są często projektowane jako przestrzenie rekreacyjne i mogą być wykorzystywane jako publiczne tereny zielone.

WAŻNE!

• Ocena miejsca i budynku w celu zrozumienia wykonalności i kosztów
• Uwzględnienie obciążenia wagowego i potrzeb drenażu
• Potrzeba częstej konserwacji i nawadniania
• Odpowiednie dla rolnictwa miejskiego
• Może zwiększyć wartość nieruchomości

ZIELONE DACHY (ekstensywne)

Lekkie, zielone dachy ekstensywne to rozwiązania dachowe z płytszą warstwą substratu, które wymagają mniej konserwacji niż zielone dachy intensywne. Są one najczęściej zbudowane z mchów, rozchodników, sukulentów, ziół lub traw i są często projektowane w celu zwiększenia bioróżnorodności w miastach.

WAŻNE!

• Ocena miejsca i budynku w celu określenia wykonalności i kosztów
• Uwzględnienie obciążenia wagowego
• Mniejsze wymagania dotyczące podlewania
• Wybór roślin dostosowanych do warunków klimatycznych

PARKI/OTWARTA ZIELEŃ

Duże parki mogą mieć duży wpływ na chłodzenie miast, ponieważ umożliwiają przepływ wiatru, a roślinność tworzy cień i zwiększa parowanie z gruntu. W parkach można także organizować liczne zajęcia rekreacyjne, można w nich również lokalizować np. obiekty sportowe, które przyczyniają się do poprawy zdrowia publicznego.

WAŻNE!

• Konserwacja może być wykonywana przez gminę lub oddelegowana podmiotom
• Zapewnienie bezpieczeństwa w parkach, zwłaszcza w nocy

 

„Urban Cooling Toolbox” możecie znaleźć tu 

Tłumaczenie: Aleksandra Traczuk

Opracowanie: Marta Marczak